جایگاه معرفت شناختی عقل عملی نزد ابن سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان

چکیده

ابن‌ سینا با خارج کردن قضایای کلّیِ مربوط به عمل، از قلمرو عقل عملی، جایگاهی متفاوت برای این قوه ترسیم می‌ کند. بیان شیخ درباره محرکه و مدرکه بودن عقل عملی متهم به تعارض است. در راستای حل این تعارض می‌توان نشان داد که با وجود تأکید شیخ بر محرکه بودن عقل عملی، ارتباط ‌های سه جانبه‌ ای که وی برای عقل عملی با بدن و عقل نظری و نفوس افلاک قائل است، مستلزم نوعی ادراک برای عقل عملی است. این قوه در ارتباط با عقل نظری کلیات عقلی را برگرفته و در قیاس های عملی خود به کار می‌بندد. در ارتباط با بدن از ادراکات جزئی قوه متخیله بهره می برد و در اتصال با نفوس افلاک، حقایق جزئی را شهود می‏ کند؛ اما عقل عملی ادراک به معنای اتصال مستقیم به عقل فعال و دریافت حقایق کلی را ندارد. بدین سبب شیخ معنای ادراک و تعقل را در عقل عملی و نظری یکسان نمی‌ داند و اطلاق نام عقل بر این دو را اشتراک لفظی به شمار آورده، بر محرکه بودن عقل عملی تأکید می‌ کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Epistemological Status of Practical Reason in IbnSina's Opinion

نویسنده [English]

  • Farzaneh Zolhasani
چکیده [English]

By excluding the general proposition about action from the realm of practical reason Ibnsina specifies a special place for this faculty . Sheikh statement  about the moving and perceiving characteristic of practical reason has been critisiced as being in consistent. In this paper it is shown that despite Sheikh emphasis on moving characteristic of practical reason the triple relations which he attributes to the relation of practical reason with thebody, theoritical reason and celestial souls requires some kind of perception for practical reason. This faculty in relation to theoritical reason acquires the rational universals and makes use of them in its practical deductions. In its relation with the body it uses the individual perception of the imaginative faculty and in its attachment to the celestial souls intuites the individual truths. But practical reason has no perception in the sense of direct attachment to the active intellect and cannot receive the general truths. For this reason Sheikh does not consider the meaning of perception and intellection in the practical reason to be indentical and regards the application of the name intellect to these two as being literal communality and lays stress on the moving character of practical reason.

کلیدواژه‌ها [English]

  • practical reason
  • theoritical reason
  • perceptive faculty
  • moving faculty
  • celestial souls
  • IbnSina