نظریه علّیت فاعلی ابن سینا و فعل الهی خاص

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ابن‌سینا نظریه علیت خود را، که شامل تعریف‌ علیت فاعلی، مادی، صوری و غایی می‌شود، در هر دو نظام فلسفیِ طبیعی و الهیاتی ارائه می‌کند. از پرسش‌های پیش‌رو پیرامون نظریه‌ علیت ابن سینا، نسبت علت فاعلی در طبیعیات (علّت فاعلی طبیعی) با علت فاعلی در الهیات (علّت فاعلی متافیزیکی) است. به‌نحو مشخص، این پرسش قابل بررسی است که آیا تعریف علیت فاعلی متافیزیکی بر مفهوم علت فاعلی طبیعی هم صدق می‌کند؟ این مقاله درصدد اثبات آن است که علت فاعلی طبیعی، وجودبخش است و در نتیجه تعریف علت فاعلی متافیزیکی مشمول آن می‌شود. در تبیین این مطلب از تعریف ابن‌سینا برای علت فاعلی استفاده خواهد شد که مطابق آن، علت فاعلی بواسطه‌ علت صوری وجود را اعطا می‌کند. با این حال، این پرسش پیش می‌آید که اگر علل فاعلی طبیعی در رخ دادن رویدادهای طبیعی وجودبخش باشند، نقش فاعلیت الهی چگونه خواهد بود؟ این مقاله می‌کوشد نشان دهد وجودبخشی علل فاعلی طبیعی با فاعلیت خاص خداوند در بوجود آمدن موجودات طبیعی، سازگار و قابل جمع است. در نتیجه، نظریه علیت ابن‌سینا به دئیسم یا دادارگرایی نمی‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ibn Sina's Theory of Efficient Causality and Special Divine Action

نویسنده [English]

  • Aboutorab Yaghmaie
چکیده [English]

Ibn Sina’s theory of efficient causality includes the definitions of metaphysical and natural efficient causes. In the first section, these definitions and two theses about their relation will be introduced. َAccording to the first thesis, natural efficient causes do not bestow existence and therefore they are not metaphysical. The alternative thesis defends bestowing existence by natural efficient causes, although this ontological status is restricted only to conferring existence of motion. In the second section, I will argue that, according to Ibn Sina, natural causes bestow existence and therefore they are metaphysical. To do that, textual evidence and second definition of efficient causality will be appealed. Bestowing existence by natural efficient causes threatens, prima facia, Ibn Sina's theory of divine causality as a deistic theory. However, I will finally try to show that bestowing existence by natural causes leads to a theory which respects special divine action, and so it is not deistic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Metaphysical Efficient Cause
  • Natural Efficient Cause
  • Special Divine Action
  • Deism

مراجع

  1. ابن‌سینا، حسین عبدالله (1430هـ)، الشفاء (جلد 1و 4 الإالهیات)، تصحیح ابراهیم مدکور، قم، ذوی‌القربی
  2. طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان (جلد 14)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
  3. مصطفوی، سید حسن (1393)، الهیات نجات: تقریرات دروس آیت الله مصطفوی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
  4. مطهری، مرتضی (1379)، مجموعه آثار (جلد 7)، تهران، صدرا، چاپ ششم
  5. یثربی، سیدیحیی (1385)، ترجمه و شرح الهیات نجات، قم، مؤسسه بوستان کتاب

 

  1. Aristotle (1991), The Complete Works of Aristotle, The Revised Oxford Translation, ed. Jonathan Barnes, 2 vols. (2: New Jersey: Princeton University Press)
  2. Marmura, Michael E (1984),'The Metaphysics of Efficient Causality in Avicenna (Ibn Sina)', Marmura, Islamic Theology and Philosophy: Studies in Honor of George F. Hourani, ed. ME Marmura, P.172-87
  3. McGinnis, Jon (2010), Avicenna (Oxford University Press)
  4. Mossner, Ernest Campbell (1967), 'Deism', in Paul Edwards (ed.), The Encyclopedia of Philosophy (2: New York, Macmillan), P.326-36

10. Richardson, Kara (2013),'Avicenna's Conception of the Efficient Cause', British Journal for the History of Philosophy, 21 (2), P.220-39

11. Saunders, N. (2002), Divine Action and Modern Science (Cambridge University Press)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار