نقش تهذیب نفس در معرفت‏ شناسی سینوی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

ابن ‌سینا معرفت را غایت حکمت می‌ داند و بر این باور است که معرفت حقیقی، بدون تزکیه نفس و پاک کردن قلب از آلودگی‌ها میسر نیست. تزکیه‌ نفس، آدمی را مستعد می‌ کند تا ضمن اتصال با عقل فعال، معرفت را از او دریافت کند. از نظر وی تعلم، تحصیل استعداد برای اتصال به عقل فعال است؛ یعنی نفس آدمی پیش از تعلم دارای استعدادی ناقص است و بعد از تعلم، این استعداد، تام می‌شود؛ به گونه ای که با عطف توجه به موضوع عقلی، نفس آدمی به عقل فعال متصل شده و آن معقول را از وی دریافت می‌ کند. با وجود این، تعلم صرف موجب وصول آدمی به معرفت حقیقی نیست؛ زیرا در معرفت حقیقی لازم است که آدمی تشبه به عقول قدسی و پاک یابد و این تشبه، بدون تزکیه نفس امکان‏پذیر نیست. به علاوه، تزکیه است که موجب می‌شود نفس آدمی از توجه به بدن و خواهش‌های نفسانی که جنبه حیوانیت آدمی و مانع کمال است، دور شود و در نتیجه، قوه عاقله، حاکم بر وجود انسان شود. هدف از این پژوهش بررسی نقش تزکیه نفس در معرفت ‏شناسی سینوی است و این‏که چگونه نفس با تزکیه‌اش، قابلیت اشراق عقل فعال را پیدا می‌ کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Self – Purification in Avicennian Epistemology

نویسندگان [English]

  • Maryam Soltãni Koohãnestãni 1
  • Mortezã Shajãri 2
1 PhD in Philosophy, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Associate Professor of philosophy department, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Ibn Sina considers knowledge as the goal of wisdom and he believes that the true knowledge is not possible without self – purification and cleaning the heart of its impurities. Self – purification makes human being capable of, while having contact with active intellect, receiving knowledge from it. For him, the process of learning is the act of aquiring aptitude for the union with active intellect; that is to say, human soul before the process of learning has a deficient aptitude and after the process of learning this aptitude becomes complete; in such a way that by turning attention to intellectual object, human soul becomes unified with the active intellect and receives the intelligible from it. However, mere instruction does not bring about access to true knowledge for human being; because in true knowledge it is necessary that human being assimilates to the holy and pure intellects and this assimilation is not possible without self – purification.
In addition, it is purification that makes it possible for human soul to turn its attention from bodily and sensual desires which is animal aspect of man and prevents it from perfection and as a result restrain rational faculty to govern human being. The aim of this research is that to study the role of self-purification in Avicennian epistemology and that how the soul by purifying itself receives an intution of active intellect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual knowledge
  • Active Intellect
  • self-purification
  • assimilation to intellects
  • Worship
  • Ibn Sina

عنوان مقاله [العربیة]

دور تهذیب النفس فی علم المعرفة عند ابن‏ سینا

چکیده [العربیة]

یری ابن ‏سینا المعرفة غایة الحکمة و یعتقد أن المعرفة الحقیقیة إنما تحصل نتیجة تزکیة النفس و تطهیر القلب من الدنس. و أن تزکیة النفس تُعِدُّ الإنسان لتلقی المعرفة من خلال الإتصال بالعقل الفعال. و برأیه أن التعلم تحصیل الاستعداد للاتصال بالعقل الفعال أی أن النفس البشریة تحظی باستعداد ناقص قبل التعلم فیتم هذا الاستعداد بعد التعلم. بحیث تتصل النفس البشریة بالعقل الفعال من خلال العنایة بالموضوع العقلی فیتلقی المعقول من ذلک المصدر. و بالرغم من هذا فإن التعلم البحت لا یُمکِّن الإنسان من الوصول إلی المعرفة الحقیقیة؛ إذ یستلزم الوصول إلی هذه المعرفة تشبه الإنسان بالعقول القدسیة الطاهرة و لایتم هذا التشبه إلا بتزکیة النفس. و فضلا عن ذلک فإن تزکیة النفس تؤدی إلی ابتعاد الإنسان عن الاهتمام بالجسم و الرغبات النفسانیة الدالة علی النزعات الحیوانیة للإنسان و المانعة لکماله و فی النهایة سیطرة القوی العاقلة علی وجود الإنسان. تتابع هذه المقالة دراسة دور تزکیة النفس فی علم المعرفة لابن سینا و کیفیة تمکن النفس من استعداد إشراق العقل الفعال من خلال التزکیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المعرفة العقلیة
  • العقل الفاعل
  • تزکیة النفس
  • التشبه بالعقول
  • العبادة
  • ابن ‏سینا