Critique of al-Ghazālī’s Interpretation of Avicenna’s Alleged References to Wine Consumption

Document Type : Scholarly Article

Authors

1 Assistant Professor, Department of Philosophy and Theology, Razavi University of Islamic Sciences

2 PhD Candidate in Islamic Philosophy and Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Khorasan Razavi, Iran

Abstract

Al-Ghazālī is among the most prominent critics of philosophy in the Islamic tradition. He opposed philosophers through both theoretical and practical critiques, including arguments for internal incoherence, external objections, and moral appraisals of philosophers’ character and conduct. Among his accusations, al-Ghazālī charges Avicenna—regarded as the foremost representative of the philosophical current of his era—with disregard for the rulings of the Sharī‘a and with committing certain sins, including wine consumption. This type of critique, which appeals to psychological and emotional sentiments, had a strong impact on the general public, whose acceptance or rejection of ideas was often influenced by their feelings toward the thinker. Part of al-Ghazālī’s case rests on phrases either written by Avicenna himself or attributed to him. The central issue examined in this article is the evidential weight and reliability of such references in substantiating al-Ghazālī’s claim. Using an analytical approach, the study shows that: (1) the reports cited as evidence are internally contradictory—for instance, they portray Avicenna simultaneously as engaged in prayer, Qur’ānic recitation, and seeking divine assistance in solving scientific problems, while at the same time returning from the mosque to drink wine; (2) the terms mashrūb and sharāb are semantically broad, encompassing not only wine but also syrups, fruit juices, and medicinal mixtures, with no decisive reason to interpret them as grape wine; and (3) juristic opinions regarding the prohibition or permissibility of certain beverages, such as date wine, varied at the time, and based on historical and legal context, the drink attributed to Avicenna and others may not have been considered unlawful. Accordingly, these considerations render al-Ghazālī’s interpretation questionable and open to serious doubt.

Keywords

Main Subjects

References

قرآن کریم (1389) (ناصر مکارم شیرازی، به‌ترجمه). قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب.
نهج البلاغه (1403) (محمد دشتی، به‌ترجمه). مشهد: به نشر.
آسمانی، امید، و ساجدی، علی‌محمد (1389). ملاحظات اخلاق علمی و عملی در زندگی و آثار ابن‌سینا. طب و تزکیه، (76)، 91-82.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408ق). تاریخ ابن‌ خلدون. بیروت: دار الفکر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، به‌تصحیح) قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). دفع المضار الکلیة عن الأبدان الإنسانیة. دمشق: معهد التراث العلمی العربی‏.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). رسائل. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). الرسائل فی الحکمة و الطبیعیات (فی علم الاخلاق‌). قاهره: دار العرب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2005م). القانون فی الطب. بیروت: دار احیاء التراث العربی‌.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364). ترجمة الأضحویه (حسین خدیوجم، به‌تصحیح) تهران: اطلاعات.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (بی‌تا). الشرح الکبیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن‌همام، کمال‌الدین محمد بن عبدالواحد السیواسی (بی‌تا). فتح القدیر. قم: دار الفکر.
ابوسلیمان سجستانی، محمد بن طاهر (۲۰۰4م). صوان الحکمة و ثلاث رسائل (عبدالرحمن بدوی، به‌تحقیق) پاریس: دار بیبلیون.
باغستانی، اسماعیل (1386). نیم‌نگاهی به زندگی و سیرت اخلاقی ابن‌سینا. اخلاق کاربردی، ۳ (9 و 10)، 237-224.
بیهقی، علی بن زید (1390). تتمة صوان الحکمة (محمد شفیع، به‌تصحیح). تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
جمال‌الدین الرومی البابرتی، محمد بن محمد بن محمود (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة. قم: دار الفکر.
جوزجانی، ابوعبید (1331). سرگذشت ابن‌سینا. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
خلیلی، اکرم، و اکبری، رضا (1387). ابن‌سینا فیلسوف عقل ‌ـ ایمان‌گرا. حکمت سینوی، ۱۲(۳۹)، 94-81.
سلطانی کوهانستانی، مریم، و مرتضی، شجاری (1391). نقش تهذیب نفس در معرفت‌شناسی سینوی. حکمت سینوی، 16(47)، 130-111.
سخایی، سیده مژگان (1391). «سعادت از نگاه ابن‌سینا و آگوستین: مطالعه‌ای مقاسیه‌ای». حکمت سینوی، 16(47)، 109-89.
الشیبانی، عبدالله بن احمد بن حنبل (1406ق). السنة (محمد سعید سالم القحطانی، به‌تحقیق). دمام: دار ابن القیم.
غزالی، محمد بن محمد (1382). تهافت الفلاسفة. (دنیا سلیمان، به‌تحقیق). تهران: شمس تبریزی.
غزالی، محمد بن محمد (1993م). المنقذ من الضلال و الموصل إلی ذی العزة و الجلال (بو ملحم علی، به‌تحقیق) بیروت: دار و مکتبة الهلال.
غزالی، محمد بن محمد (1416ق). مجموعة رسائل الإمام الغزالی. بیروت: دار الفکر.
غزالی، محمد بن محمد (1406ق). جواهر القرآن، تحقیق محمد رشید رضا القبانی. بیروت: دار إحیاء العلوم.
مرغینانی، علی بن ابی‌بکر (۱۴۱۷). الهدایة شرح بدایة المبتدی (احمد نعیم‌ اشرف‌ نور، به‌تصحیح) کراچی: إدارة القرآن و العلوم الإسلامیة.
مقدم، غلامعلی، و سلامی، محمدمهدی (1402). نقد و بررسی مواجهة جدلی غزالی در نسبت ضعف ایمان و شرب خمر به فلاسفه. شیعه شناسی، 21(83)، 196-177.
نصرتی، کمال؛ نوروزی، رضاعلی؛ میرشاه جعفری، سید ابراهیم؛ و بختیار نصرآبادی، حسن‌علی (1393) اهداف تربیت از نگاه ابن‌سینا. حکمت سینوی، 18(51)، 126-115.
نصر، سید حسین (1382). غزالی حکیم معاند فلسفه (در مجموعة جاودان خرد) (سید حسن حسینی، به‌اهتمام). تهران: سروش.
وزارت اوقاف کویت (۱۴۱۴ق). الموسوعة الفقهیة. کویت: دولة الکویت وزارة الأوقاف و الشؤون الاسلامیة.
طبری، محمد بن جریر (1373). تاریخ‌نامهٔ طبری (دوران اسلامی). تهران: البرز.
مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حلبی، علی‌اصغر (1376). تاریخ علم کلام در ایران و جهان‏. تهران: اساطیر.
Avecinnian Philosophy Journal
Volume 29, Issue 73
September 2025
Pages 239-262

Files

Share

How to cite

Statistics